Tên di sản : Nhà thờ họ Đỗ
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 4823/QĐ-UBND
Giới thiệu
Nhà thờ họ Đỗ nằm ở trung tâm thôn Thượng Quý, xã Hà Phong, huyện Hà Trung, trong một không gian cao ráo, thoáng mát, nghoảnh mặt về phía tây, nhìn ra thị trấn Lèn, cách quốc lộ 1A khoảng 25km theo đường chim bay.
Đến tham quan khu di tích theo thứ tự từ ngoài ngõ vào có các công trình: Cổng, sân, nhà thờ.
Cổng: Nằm sát cạnh đường liên thôn, quay mặt về hướng bắc. Cổng được xây tường gạch, rộng 1,7m, cao 2m; được lắp hai cánh cửa sắt để bảo vệ nhà thờ.
Sân: Qua cổng nhà thờ là bước vào sân, sân có chiều dài 7m; rộng 6,5m, được lát bằng gạch bát (25 x 25) theo lối chữ công (I).
Nhà thờ: Bước từ sân lên hiên nhà thờ là bậc tam cấp, nhà thờ có ba cửa, các cửa đều được cuốn vòm, trang trí hoa văn bằng dây leo, được phối màu hài hòa, đẹp mắt.
Nhà thờ có một ngôi nhà 3 gian, và có một hậu cung theo kiểu chữ Đinh (J) hay còn gọi là chuôi vồ, chiều rộng 5m, chiều dài 7m. Tuy ngôi nhà không lớn với ba gian có ba cửa ra vào, tạo cho ngôi nhà sáng, thoáng mát và thuận tiện m���i khi con cháu trong họ về cúng tế. Hai gian bên, mỗi cửa chỉ có một cánh, cửa cao 2,1m, rộng 0,8m, được đóng theo kiểu pano, khung và phần phía dưới bằng gỗ lim, phía trên dùng chất liệu mới (kính) đóng thay gỗ. Gian giữa là bộ cửa Pano cũng bằng gỗ lim kết hợp với kính, cửa cao 2,1m, rộng 2,1m. Nền được lát bằng gạch bát theo lối thẳng hàng. Kèo nhà được làm bằng gỗ, kết cấu vì kèo theo lối vì kèo truyền thống nhưng lại trốn cột.
Ở phía ngoài, trên bờ mái nhà thờ được đắp “Lưỡng long chầu nguyệt”, phía dưới mặt nguyệt được đắp ba chữ Hán Đỗ Từ Đường, mái được lợp bằng ngói mũi.
Nhìn chung: Toàn bộ khung nhà được tạo nên từ một khối lượng vôi vữa, được xây theo kiểu dáng kiến trúc truyền thống. Tuy ngôi nhà thờ mới được xây dựng, song những gì còn lại ở nhà thờ cho đến hôm nay cũng là những bằng chứng sống động về quá trình tụ cư cũng như những đóng góp của những thế hệ dòng họ Đỗ trong tiến trình lịch sử của vùng đất Hà Phong nói riêng và dân tộc nói chung.
Hiện vật trong di tích:
Những hiện vật cổ bao gồm:
Một cuốn gia phả bằng chữ Hán, được soạn dưới triều vua Tự Đức thứ 35, năm Nhâm Ngọ (1883).
Hai sắc phong do vua Lê Hiển Tông, niên hiệu Cảnh Hưng (1740 – 1786) đã phong cho Đỗ Đăng Sắt là Bách hộ, tước phấn lực tướng quân hiệu lệnh tư tráng sĩ bách hộ. Rồi thăng lên chức Phó thiên hộ, tước tráng tiết tướng quân, hiệu lệnh tư suy kim tráng sỹ, thiết kỵ úy phó thiên hộ, trung liệt.
Một sắc phong triều Nguyễn, niên hiệu Khải Định năm thứ 2 (1917).
Một bát hương gốm cổ thời Lê.
Một số hiện vật mới như:
2 hương án bằng gỗ, 2 cỗ ngai bằng gỗ, 1 bát hương đồng, 3 lư hương đồng, 4 con hạc đồng, 3 đài nước đồng, 6 cây nến đồng, 5 mâm bồng gỗ,…